Zachowek, jako element prawa spadkowego, w praktyce nieustannie budzi wiele wątpliwości. Świadczy o tym chociażby fakt, że w ostatnim czasie na jego temat wypowiadał się sam Sąd Najwyższy. W wyroku z 8 września 2021 roku wyjaśnił on kwestię zapisów i poleceń testamentowych, które mają wpływ na wyliczanie zachowku.
W dzisiejszym artykule przytoczymy niniejsze orzeczenie SN oraz krótko je omówimy.
Tymczasem zapraszamy do lektury.
Wyliczanie zachowku jako praktyczny problem – orzeczenie SN
Jeden z sądów apelacyjnych skierował do Sądu Najwyższego następujące pytanie:
„Czy przy określaniu odpowiedzialności spadkobiercy na podstawie art. 998 § 1 k.c., należy mieć na względzie nadwyżkę przekraczającą wartość udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku, tj. część spadku obliczoną na podstawie art. 931 § 1 k.c., czy nadwyżkę przekraczającą wartość zachowku spadkobiercy obciążonego zapisem, tj. część spadku obliczoną na podstawie ułamka uzyskanego na podstawie art. 991 § 1 k.c. (w obu przypadkach z uwzględnieniem art. 992 k.c.)?”.
„Podstawą do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku (art. 998 § 1 k.c.) jest udział spadkowy, o którym mowa w art. 931 § 1 k.c., z uwzględnieniem zakresu podmiotowego wskazanego w art. 992 k.c. Uprawniony do zachowku powołany do dziedziczenia ponosi odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość tego udziału spadkowego”.
Omówienie – SN III CZP 7/21
Punktem wyjścia okazuje się zatem być art. 998 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), który stanowi, że:
„Jeżeli uprawniony do zachowku jest powołany do dziedziczenia, ponosi on odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku”.
Przede wszystkim powyższy przepis zobowiązuje uprawnionego do zachowku spadkobiercę do wykonania zapisu lub polecenia wynikającego z testamentu. Uprawnienie spadkobiercy pociąga zatem za sobą odpowiednie ograniczenie jego odpowiedzialności. Jednak przy określaniu granic odpowiedzialności spadkobiercy na podstawie art. 998 § 1 k.c. należy mieć na względzie nadwyżkę przekraczającą wartość zachowku spadkobiercy obciążonego zapisem. Innymi słowy, chodzić będzie zatem o część spadku obliczoną na podstawie ułamka uzyskanego na podstawie art. 991 § 1 k.c. Natomiast nie będzie to dotyczyć części obliczonej na podstawie art. 931 k.c. (w obu przypadkach z uwzględnieniem art. 992 k.c.).