Rodzaje odsetek 2020

Blog

Odsetki towarzyszą nam na każdym kroku. Otrzymujemy je wpłacając pieniądze na oszczędnościowe konto bankowe, biorąc pożyczkę czy dokonując transakcji handlowych. W dzisiejszym artykule odpowiemy na następujące pytania:

  • Czym są odsetki?
  • Jakie rodzaje odsetek obowiązują aktualnie w polskim prawie?
  • Czy umowa między stronami może modyfikować przepisy ustaw dotyczące odsetek?

Czym są odsetki?

Każdy intuicyjnie wie, czym są odsetki. Najczęściej rozpatrywane są w dwóch ujęciach:

  • jako opłata za możliwość korzystania z określonych funduszy lub
  • jako odszkodowanie za nieterminową spłatę długu.

Zawsze jednak odsetki związane z określonym zobowiązaniem i mają charakter akcesoryjny. Oznacza to, że bez odpowiedniej podstawy (świadczenia) nie można mówić o odsetkach.

Rodzaje odsetek 2020

Wysokość odsetek, które musimy spłacić (lub które nam są spłacane) można podzielić na ustawowe i umowne. Odsetki ustawowe determinowane są przez ustawodawcę. Są zatem narzucone odgórnie. Umowa stron może jednak modyfikować treści przepisów prawnych i wskazywać inną wysokość odsetek.

Rodzaje odsetek – odsetki ustawowe

Jest to podstawowa forma odsetek, której wartość wskazuje Kodeks cywilny. Zgodnie z przepisami na wysokość odsetek ustawowych składa się suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego + 3,5 punktów procentowych. Obecnie jest to 0,1% +3,5% = 3,6% (stan na 23.06.2020r.). Suma ta nie jest jednak jedynym wskaźnikiem, który może determinować wysokość potencjalnej spłaty. Strony mogą zawrzeć umowę, w której poziom spłacanych odsetek jest wyższy. Wprowadzono górną stawkę wysokości odsetek, aby zminimalizować możliwość wystąpienia nadużyć ze strony pożyczającego. Maksymalna wysokość odsetek może wynosić maksymalnie 2 razy tyle, co odsetki ustawowe. Obecnie będzie to zatem 7,2%.

  • Pan Jan pożyczył od Firmy X 1000 zł. W umowie uzgodniono, że wysokość odsetek ma wynosić minimalną możliwą wartość. We właściwym czasie, Pan Jan będzie musiał oddać 1036 zł (1000 zł pożyczonego kapitału + 3,6% odsetek).
  • Pan Grzegorz pożycza od Firmy Y 1000 zł. W umowie wskazano, że odsetki będą wynosić 20% w skali roku. Pan Grzegorz nie musi jednak spłacać kwoty 1200 zł, a jedynie 1072 zł. Wysokość odsetek ustalonych w umowie przewyższa bowiem maksymalne odsetki ustawowe.

Rodzaje odsetek – odsetki ustawowe za opóźnienie

W przeciwności do poprzedniej formy odsetek, odsetki ustawowe za opóźnienie związane są z brakiem dotrzymywania terminu spłaty zobowiązania. Ich wartość może różnić się w zależności m.in. od ustaleń umownych. Odsetki liczymy przez cały czas trwania opóźnienia. Wierzyciel może zażądać odsetek za czas opóźnienia. To jego prawo, nie obowiązek. Jeżeli w umowie nie ustalimy wysokości stopy odsetek za opóźnienie, to jest równa sumie stopy referencyjnej NBP + 5,5%. Obecnie będzie to 5,6%. Ponadto, tutaj również ustawodawca wprowadził maksymalną wysokość odsetek. Tak jak przy odsetek ustawowych, tutaj także jest to dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie, czyli obecnie 11,2% w skali roku.

  • Firma A pożyczyła Panu Janowi 1000 zł. W umowie ustalono, że ten zwróci pieniądze po roku, a wysokość odsetek ustalają na minimalną możliwą wartość (3,6%). Pan Jan powinien zwrócić Firmie A 1036 zł. W związku z trudną sytuacją na rynku pracy, nie jest w stanie oddać pieniędzy w terminie. Ostatecznie Pan Jan zwraca pożyczone pieniądze dopiero rok po terminie zwrotu określonym w umowie. Musi zatem zwrócić kwotę 1036 zł (z uwagi na oprocentowanie pożyczki – 3,6%), a dodatkowo Firma A może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie (5,6% w skali roku).

Rodzaje odsetek – odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych uregulowane są w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Ten rodzaj odsetek jest stosowany tylko i wyłącznie do wierzytelności wynikających z umowy zawartej między przedsiębiorcami, której przedmiotem jest:

  • odpłatna dostawa towaru lub
  • odpłatne świadczenie usług.

Ten rodzaj odsetek naliczany jest w sytuacji, gdy wierzyciel (sprzedawca) wykonał swoje zobowiązanie, natomiast dłużnik (kupujący) nie zapłacił w terminie ceny. Przede wszystkim przedsiębiorcy należą się odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych, w sytuacji, gdy:

  • termin zapłaty ceny nie został ustalony, a od dnia dostawy towaru lub świadczenia usługi minęło 30 dni, a gdy termin płatności został uzgodniony, odsetki należą się dnia następującego po dniu ustalonym dniu zapłaty ceny.

Wysokość tego rodzaju odsetek wynosi 9,5% w skali roku.

Czy odsetki się przedawniają?

Odsetki same z siebie nie mogą ulec przedawnieniu – mają charakter akcesoryjny. Oznacza to, że w sytuacji przedawnienia roszczenia głównego, odsetki również są przedawnione. W przypadku odsetek za opóźnienie – choć ich wartość rośnie wraz z upływem czasu – to w momencie gdy upłynie termin przedawnienia należności głównej, odsetki też ulegną przedawnieniu.

Podsumowanie

W polskim prawie obowiązuje kilka rodzajów odsetek. Mimo, że ustawodawca nie przytacza ich definicji i nie podaje konkretnych liczb związanych z wartościami odsetek w określonych sytuacjach, to ich wysokość jest jasna i prosta do ustalenia. Podstawą obliczania zobowiązania jest stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego. Z pewnością w prosty sposób możemy szybko ustalić, czy np. proponowana przez druga stronę umowa jest korzystna lub jak duże świadczenie będziemy musieli spłacić w przypadku zalegania z płatnością. Tym bardziej, że ogólnodostępne są kalkulatory odsetek online, które w łatwy sposób pomogą nam obliczyć ich kwotę.