Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w sołectwie wyróżnić można dwa organy. Pierwszym z nich jest zebranie wiejskie, które pełni rolę organu uchwałodawczego. Natomiast drugim jest już bardziej znany wszystkim sołtys, który jest organem wykonawczym. Jednak co to dokładnie oznacza? Jakie uprawnienia i kompetencje posiadają organy sołectwa? A przede wszystkim, co za ich pośrednictwem mieszkaniec danego terenu może załatwić?
Na te pytania odpowiadamy poniżej.
Zapraszamy do lektury.
Organy sołectwa
Kwestie związane z organizacją i funkcjonowaniem sołectwa, a także jego organów, reguluje ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. To właśnie ten akt normatywny w znacznej części posłuży nam do wyjaśnienia zagadnień poruszanych w niniejszym artykule.
Zacznijmy od tego, że sołectwo to jednostka pomocnicza gminy, charakterystyczna głównie dla obszarów wiejskich, która jest możliwa do utworzenia na podstawie art. 35 ustawy o samorządzie gminnym. Aby zatem sołectwo mogło spełniać swoją rolę, konieczne jest, aby działało ono przez swoje organy.
Zgodnie z art. 36 ustawy o samorządzie gminnym:
„1.Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym – sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka.
2. Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania.
3. Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym”.
Uwaga!
- zebranie wiejskie,
- sołtysa oraz
- radę sołecką.
Zebranie wiejskie
W praktyce przyjmuje się, że co do zasady organ ten stanowi ogół mieszkańców danego sołectwa, którym przysługuje czynne prawo wyborcze. Ze względu na to, że zebranie wiejskie to organ uchwałodawczy, swoje decyzje podejmuje w ramach uchwał.
- uchwalanie rocznego planu wydatków sołectwa,
- rozpatrywanie sprawozdań z pracy organów sołectwa,
- wybór i odwoływanie sołtysa oraz członków rady sołeckiej, oraz stwierdzanie wygaśnięcia ich mandatu,
- opiniowanie na wniosek rady sołeckiej projektów jej uchwał.
Uwaga!
Przepisy prawa nie określają dokładnie przedmiotowego zakresu działalności zebrania wiejskiego. Należy jednak przyjąć, że zebranie wiejskie jest właściwe we wszystkich sprawach wewnętrznych dotyczących sołectwa, niezastrzeżonych dla sołtysa lub rady sołeckiej.
Organy sołectwa – kompetencje i uprawnienia – sołtys
Sołtys jest organem wykonawczym, który reprezentuje sołectwo na zewnątrz, a także korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Nadzór nad jego działalnością sprawuje rada gminy i wójt (lub burmistrz/prezydent miasta). Powyższe oznacza, że sołtys zasadniczo pełni dwie funkcje: reprezentacyjną oraz organu wykonawczego, w szczególności w sprawach, w których przepisy prawa powierzają mu wyłączną kompetencję, np. w zakresie poboru opłat lokalnych w drodze inkasa.
Sołtys na podstawie upoważnienia wydanego mu przez radę gminy może wydawać decyzje administracyjne w indywidualnych sprawach mieszkańców sołectwa. Pełni wówczas rolę organu administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym. Jest to tzw. pełnomocnictwo administracyjne.
Każde sołectwo powinno posiadać swój statut, w którym określone zostaną zadania sołtysa. Do najczęstszych z nich można zaliczyć:
- przygotowanie projektów uchwał zebrania wiejskiego,
- organizowanie wykonania uchwał zebrania wiejskiego oraz kontrolę ich realizacji,
- techniczno-organizacyjne zapewnienie warunków pracy zebrania wiejskiego, rady sołeckiej,
- współpracę z organami gminy,
- umieszczanie treści pism urzędowych na tablicach ogłoszeń w sołectwie,
- co najmniej raz w roku złożenie na zebraniu wiejskim sprawozdania z całokształtu swojej działalności,
- pobór podatków, w zakresie ustalonym przez radę gminy.
Do ważnych zadań sołtysów zaliczyć należy również czynności, które muszą podejmować na gruncie ustawy o funduszu sołeckim. Jednym z nich jest zarządzanie i zagospodarowanie środków finansowych w ramach funduszu sołeckiego. Do dnia 31 lipca każdego roku, sołtysi otrzymują od wójtów (burmistrzów/prezydentów miast) informacje o rzeczywistej kwocie przyznanej w ramach owego funduszu.
Jakie kompetencje i uprawnienia posiadają organy sołectwa? – rada sołecka
Jak wskazano powyżej, rada sołecka to organ o charakterze doradczym, działający u boku i wspomagający sołtysa. Nie można go nazwać odrębnym organem, nawet spełniającym rolę jednostki pomocniczej. Rada sołecka nie ma bowiem uprawnień do samodzielnego działania, a jej charakter można określić wyłącznie jako opiniodawczo-doradczy.
Radę sołecką stanowią jej członkowie, wybierani przez stałych mieszkańców sołectwa na zebraniu wiejskim. Statut sołectwa powinien określać zarówno liczebność, jak i czas trwania kadencji członków rady sołeckiej.
Do kompetencji członków rady sołeckiej można zaliczyć:
- pomoc sołtysowi w prowadzeniu i załatwianiu spraw sołectwa,
- współdziałanie z organizacjami społecznymi w celu wspólnej realizacji zadań,
- opracowanie i przedkładanie zebraniu wiejskiemu projektów uchwał w sprawach rozpatrywanych przez zebranie wiejskie,
- organizowanie uchwał zebrania wiejskiego i kontrolowanie ich realizacji,
- inicjowanie i prowadzenie na terenie sołectwa prac możliwych do wykonania małymi środkami finansowymi i przy współudziale mieszkańców sołectwa.