W momencie zawarcia małżeństwa, między małżonkami automatycznie powstaje ustawowa wspólność majątkowa, o ile nie zdecydują się oni na odmienną formę w drodze intercyzy. Choć termin „majątek wspólny” pojawia się często w kontekście rozwodów, warto przyjrzeć mu się znacznie wcześniej – najlepiej jeszcze przed ślubem. Zrozumienie, co dokładnie wchodzi w skład majątku wspólnego, może pomóc uniknąć nieporozumień oraz zadbać o przejrzystość relacji majątkowych.
Majątek wspólny – definicja i podstawy prawne
Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, majątek wspólny obejmuje mienie nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w czasie trwania wspólności majątkowej. Nie chodzi jednak wyłącznie o wspólne zakupy czy nieruchomości nabywane po ślubie. To znacznie szersza kategoria, której zasięg może zaskoczyć wiele osób.
Do majątku wspólnego zalicza się przede wszystkim: wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków, dochody z działalności gospodarczej, środki zgromadzone na rachunkach bankowych, a także przedmioty codziennego użytku kupowane w trakcie małżeństwa. Co istotne, nawet jeśli jedno z małżonków formalnie zarabia więcej, jego dochody również wchodzą w skład wspólnego majątku i są w równym stopniu dostępne dla drugiego partnera.
Co konkretnie wchodzi w skład majątku wspólnego?
W praktyce majątek wspólny może obejmować zarówno rzeczy ruchome, jak i nieruchomości. Najczęściej są to:
- wynagrodzenia i premie otrzymywane przez małżonków,
- dochody z najmu lub dzierżawy wspólnych nieruchomości,
- oszczędności zgromadzone na wspólnych (lub indywidualnych) kontach bankowych,
- składniki majątku nabyte w ramach działalności gospodarczej,
- pojazdy, sprzęt AGD i RTV, meble i inne dobra materialne nabyte po ślubie,
- środki z tytułu zwrotu podatków, jeżeli dotyczą wspólnych dochodów.
Warto jednak pamiętać, że sam fakt zakupu nie oznacza automatycznie wspólności. Decydujący jest moment nabycia. Jeżeli dana rzecz została kupiona przed zawarciem małżeństwa, nie stanie się częścią wspólnoty.
Co nie wchodzi do majątku wspólnego?
Dla wielu osób zaskoczeniem może być fakt, że nie wszystko nabyte w trakcie trwania małżeństwa automatycznie wchodzi w skład majątku wspólnego. Polski system prawny przewiduje katalog składników majątku osobistego, które są wyłączone spod wspólności ustawowej. Są to m.in.:
- przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa,
- dobra uzyskane w drodze dziedziczenia lub darowizny,
- prawa majątkowe wynikające ze stosunku pracy, ale tylko dotyczące jednego małżonka (np. odprawa emerytalna),
- przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. użytkowanie wieczyste związane z osobą fizyczną),
- roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.
Świadomość, które składniki majątku pozostają wyłącznie do dyspozycji jednego z partnerów, może okazać się niezbędna, zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych czy przy sporządzaniu umów majątkowych małżeńskich.
Czy kredyt zaciągnięty przez jednego małżonka obciąża majątek wspólny?
To zależy. Jeżeli jedno z Was zaciąga zobowiązanie za zgodą drugiego, wierzyciel może dochodzić spłaty z całego majątku wspólnego. Jeśli jednak zgody nie było, a kredyt przekracza zakres zwykłych, codziennych spraw, odpowiedzialność ogranicza się do majątku osobistego dłużnika i jego wynagrodzenia za pracę. Dlatego banki przy większych kredytach niemal zawsze wymagają podpisu obojga małżonków.
Co z firmą założoną w trakcie małżeństwa – czy wchodzi w skład majątku wspólnego?
Tak, jeśli firma została założona w trakcie małżeństwa i sfinansowana ze środków z majątku wspólnego (np. z oszczędności pochodzących z Waszych pensji), to co do zasady wchodzi w skład tego majątku. W takiej sytuacji zarówno aktywa przedsiębiorstwa (nieruchomości, maszyny, pieniądze na koncie), jak i generowane przez nie dochody, są Waszym wspólnym dorobkiem, który podlega podziałowi przy ustaniu wspólności.
Jak intercyza zmienia zasady dotyczące majątku wspólnego?
Intercyza, czyli umowa majątkowa małżeńska, daje Wam narzędzie do świadomego kształtowania Waszych finansów. Możecie nią całkowicie wyłączyć wspólność (wprowadzając rozdzielność majątkową), ograniczyć ją lub rozszerzyć. Przy pełnej rozdzielności majątek wspólny w ogóle nie powstaje – każde z Was buduje i zarządza wyłącznie swoim majątkiem osobistym. To rozwiązanie zapewniające dużą elastyczność i niezależność finansową.