Fala Ukraińców uciekających przed wojną wymusiła na polskim ustawodawcy szybką reakcję. 12 marca 2022 roku została uchwalona ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Obowiązuje ona z mocą wsteczną, od momentu wybuchu konfliktu zbrojnego w Ukrainie, tj. od 24 lutego 2022 roku.
Poniżej przedstawiamy jej najważniejsze założenia zarówno z perspektywy samych Ukraińców, jak Polaków im pomagających czy zatrudniających. Jakie prawa przysługują Ukraińcom przebywającym w Polsce w zakresie zatrudnienia i świadczeń rodzinnych?
Zapraszamy do lektury.
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy – najważniejsze założenia
Legalizacja pobytu a kraj, z którego przekroczono granicę z Polską – czy ma to znaczenie?
Tak. Ukraińcy przybywający do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi mogą zalegalizować swój pobyt oraz uzyskać ustawową ochronę, gdy zadeklarują zamiar pozostania na terytorium Polski. Natomiast osoby uciekające przed wojną z innego kraju niż Ukraina będą mogły skorzystać z tych uprawnień tylko, jeśli posiadają Kartę Polaka.
Legalizacja pobytu przyznana przez ustawę ma charakter terminowy i obowiązuje przez 18 miesięcy. Za datę początkową uznaje się 24 lutego 2022 r. Dlatego też legalny pobyt Ukraińców uciekających przed wojną będzie trwać w Polsce do 23 sierpnia 2023 roku.
Aby móc korzystać swobodnie z przysługujących uprawnień, należy udać się do dowolnego urzędu gminy z wnioskiem o nadanie numeru PESEL. Ponadto zasadność wielu świadczeń będzie uzależniona od spełnienia warunków i kryteriów określonych w ustawach je regulujących.
Posiadam status legalnego pobytu, jakie uprawnienia przysługują mi w zakresie zatrudnienia?
- Prawo do wykonywania pracy w Polsce – obowiązkiem pracodawcy będzie powiadomienie powiatowego urzędu pracy o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy w ciągu 14 dni od dnia podjęcia pracy. Stosowny wniosek będzie można złożyć również elektronicznie.
- Prawo do rejestracji w powiatowych urzędach pracy i uznania za osobę bezrobotną albo poszukującą pracy – na tej podstawie obywatel Ukrainy skorzysta z pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego czy szkoleń organizowanych przez PUP. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że otrzymanie statusu osoby bezrobotnej nie będzie jednak uprawniało do skorzystania z takich świadczeń, jak np. zasiłek dla bezrobotnych.
- Prawo do podjęcia działalności gospodarczej na terytorium Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Świadczenia rodzinne dla obywateli Ukrainy
Obywatele Ukrainy z legalnym statusem pobytu zyskają prawo do następujących świadczeń wypłacanych w Polsce:
- świadczenia rodzinne (m.in. zasiłek rodzinny czy jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka),
- świadczenia wychowawcze, np. program 500+,
- Rodzinny Kapitał Opiekuńczy,
- tzw. żłobkowe (więcej na temat tego świadczenia przeczytasz tutaj: Żłobkowe, czyli nowe świadczenie rodzinne).
Stan prawny aktualny na 23 marca 2022 roku.