Ustawa o ochronie praw sygnalistów zapewni osobom zgłaszającym naruszenia większą ochronę. Co się z tym wiąże – niektóre podmioty będą zobligowane do wprowadzenia odpowiednich procedur w tym zakresie. Zmiany wynikają z obowiązku implementacji do polskiego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, która jest podstawą nowego obowiązku ochrony praw sygnalistów.
W dzisiejszym artykule wyjaśnimy:
- Kim właściwie jest sygnalista?
- Jakie uprawnienia przysługują mu ze względu na jego status?
- Jakie są obowiązki pracodawców w tym zakresie?
- Od kiedy zakłady pracy zobligowane są do wprowadzenia nowych regulacji, wynikających z ustawy?
Zapraszamy do lektury.
Kim jest sygnalista w świetle nowych przepisów?
Najprościej rzecz ujmując, mianem sygnalisty nazywamy osobę, która zgłasza nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem podmiotu, w którym pracuje, w celu ochrony interesów publicznych. Najczęściej będą to pracownicy podmiotu, w którym doszło (lub mogło dojść) do jakichś nieprawidłowości. Takie osoby często mogą mieć dostęp do informacji o charakterze poufnym, stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, co może dodatkowo utrudnić podejmowanie działań.
W związku z powyższym, ustawodawca unijny zauważył problem – takim osobom należy zapewnić szczególny rodzaj ochrony przed tzw. działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy.
Czym są jednak takie działania odwetowe?
To bezpośrednie lub pośrednie działania (lub zaniechania), które są spowodowane zgłoszeniem naruszenia i wyrządzają lub mogą wyrządzić nieuzasadnioną szkodę sygnaliście. Celem dyrektywy jest zatem ochrona osoby zgłaszającej naruszenia przed negatywnymi skutkami związanymi z tym, że zdecydowała się na zgłoszenie nieprawidłowości.
Co istotne, sygnalista w swoim działaniu nie może kierować się swoimi indywidualnymi, personalnymi pobudkami. Jego motywacją powinna być jedynie chęć przestrzegania przez podmiot obowiązujących przepisów prawa. Przykładowo, sygnalistą nie nazwiemy osoby, która zarzuca swojemu byłemu pracodawcy naruszenia w ramach zemsty za zwolnienie.
Jakie są obowiązki pracodawców w związku z zapewnieniem ochrony sygnalistom?
- Zapewnienie ochrony osobom, które zdecydują się na zgłoszenie naruszenia związanego z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
- Stworzenie wewnętrznych kanałów przyjmowania zgłoszeń o naruszeniach w firmie, które zapewnią sygnaliście poufność.
- Wyznaczenie osób/działów w firmie, które będą odpowiadać za zgłoszenia i podejmować odpowiednie działania (m.in. zmierzające do wyjaśnienia okoliczności sprawy).
- Prowadzenie rejestrów zgłoszeń.
Ustawa o ochronie sygnalistów – nowe obowiązki zakładów pracy
Podmioty zatrudniające powyżej 250 pracowników powinny były wdrożyć regulacje wynikające z dyrektywy do 17 grudnia 2021 roku.
Natomiast przedsiębiorstwa zatrudniające od 50 do 249 pracowników mają dłuższy czas na przygotowanie się. W ich przypadku bowiem okres wdrożenia nowych wymogów wydłużono do 17 grudnia 2023 roku.
Co z polską ustawą o ochronie praw sygnalistów?
Ustawodawca unijny przewidział termin wdrożenia przepisów dyrektywy do 17 grudnia 2021 roku. Do tej pory Polska nie wywiązała się ze swojego obowiązku. Mimo iż polski projekt ustawy na ten moment znajduje się na etapie opiniowania, wciąż zgłaszanych jest wiele nieprawidłowości, co może wpłynąć na czas implementacji dyrektywy.